Blogia
remenches dende l'aldo galligo

Coronica Diccionario Panticuto en 'Bal de Tena', 11 (junio 2015)

Coronica Diccionario Panticuto en 'Bal de Tena', 11 (junio 2015)

DICCIONARIO PANTICUTO –CON APÉNDICE GRAMATICAL Y RECOPILACIÓN DE TEXTOS–

MUR SAURA, Ricardo, DICCIONARIO PANTICUTO –CON APÉNDICE GRAMATICAL Y RECOPILACIÓN DE TEXTOS–, Samianigo, Comarca Alto Gállego, «Pan de Paxaricos, 4», 2014.

 

Ye menister ir sacando ta ra luz datos deros dialeutos aragoneses más conserbadors dera fonetica istorica aragonesa como ye ro causo dero aragonés tensino.

Ista begata lo fa Ricardo Mur Saura, imbestigador de infanzia e orichens pandicutos. Mosen Ricardo estudió Machisterio, Filosofía e Teolochía, e Cheografía e Istoria, formazión tota ella que li ha premitito ufrirnos pachinas sopre relichiosidá popular, arquiteutura romanica e etnolochía dero nuestro Aldo Aragón, como Geografía del voto a San lndalecio (1991), Detrás de Uruel. Por los pueblos de Mosen Benito (1996) u Con o palo y o ropón (1996), por poner solo que bels exemplos. Destacan tamién os suyos treballos sopre nombres de lucar, que ha dato á conoxer en El Pirineo aragonés baxo ro nombre de «De toponimia jacetana» (2002-2007).

En nuestra luenga propia, ixe aragonés de l’Alto Galligo que emos erenzio deros nuestros lolos e que tenemos o deber moral de conserbar, ha redautato Mur, entre atros, o estudio antropolochico «O mundo de ro ninón y de ro mesache fa belas añadas en Panticosa» (1991), os articlos de recuperazión dera tradizión oral tensina, «Cantas de Panticosa, en a Balle Tena» (1987), «Istoria de ra muller dormita, en a Balle Tena» (1990), «O libré de ra memoria» (2004) u a nobela istorica Aquers tiampos tan enrebullatos (2004). Destaca tamién a traduzión que fízo enta dita luenga dero Nuevo Testamento, baxo ro tetulo Nuebo Testamén n’aragonés (2013).

En ista obra que agora Ricardo Mur nos presenta, recuerda mosen á bels filologos que se han intresato antismás por o pandicuto dende ras añatas setanta: Rafel Andolz, Chesús Vázquez e Francho Nagore, iste zaguero autor de una tesis de licenziatura sopre ra gramatica dero pandicuto.

Diz en o prelogo ro alcalde pandicuto Ricardo Laguna Belío, que caldreba añadir-sen á istos nombres o dero anglés William Dennis Elcock, qui en 1934 entrebistó á Sebastián Poma e Fidel Guillén en ixe lucar. Siñala ro alcalde que ro mesmo Elcock da un dato dera biteza de nuestra fabla: “según nuestro informante, alrededor de un cuarto de los habitantes, cuando hablan entre sí, emplean todavía formas como e puyáto, sen a íto”.

Á istos estudiosos, que se intresoron por nuestro patrimonio lingüistico inmaterial, se suma agora ro Diccionario panticuto –con apéndice gramatical y recopilación de textos– de Ricardo Mur. Como ro suyo tetulo endica, se trata de un bocabulario panticuto-castellano, de belas saisziendas bentizingo dentratas, que se complementa con una breu gramatica, ros oiconimos de Pandicosa e Ro Pueyo, ros malnombres de ros lugars tensinos trestallatos por quiñons e una repleca de testos, trabillata por trenta e tres cantas u jotas, nuebe pregons, charrazos e ditos e a pastorada de San Roque.

Destacamos ista zaguera composizión, una charrata teyatralizata d’entre pastors que se feba cada diezisais de agosto con l’autuazión de doze danzantes, pos a suya balura filolochica e etnolochica ye gran pa nuestra luenga. Seguntes apunta Mur a pastorada ye, alto u baxo, de l’año 1760, e d’a cuala iste troz de testo se fica en a portalada d’o libro:

unos güellos pardos

la nariz bayeta

lagaña nos güellos

na frande corneta

na boca piñones

en los mocos cera

os morros riñons

a barba paleta

os diandes martillos

escoba ra lengua:

en o cuecho papo

na tripa papera

na cintura vaca

nas piarnas partera,

todo ro esquinazo

tiane faldriquera

nas patas frison

enas calces yegua

buena ha ra danza

Ista intresán obreta lesicografica e etnolingüistica, que se poblica grazias á ra colaborazión dera Comarca Alto Galligo, se zarra con una espezializata bibliografía de obligata leutura.

Óscar LATAS ALEGRE, en 'Bal de Tena', 11, (junio 2015)

0 comentarios