Blogia
remenches dende l'aldo galligo

SAN CHAIME

 

Ya han plegato as fiestas de san Chaime y dende O Caxico, ya que semos una colla cultural, pensamos que no ye de más un chiquet bocabulario que tos pueda fer onra ta ir fendo y charrando istos días:

 

Arranque: Bi ha chen que se queda apegada á ra barra d’o bar, u en a silla de bel beilador, y le fa falta un arranque ta marchar ta casa. Bi ha pocos que consigan arrancar con un solo arranque, por un regle se puede estar toda ra nuei de arranque en arranque.

 

Biera: Bebida fermentada feita con ordio, por o que tamién le’n dezimos ‘ordio’. En Samianigo (y en Canarias) ye más común clamar-la Galimba u Garimba, apocope de Garimbasta, a famosa fruita sarrablesa.

 

Bin: Si ye bueno se bebe solo, si ye regular se amera con gaseosa. Se diz que ‘más bale bin calién que augua freda’. O millor, de ro Semontano.

 

Borina: Aizión de beber y chentar como si s’ese de rematar o mundo.  Ye propia d’as fiestas y gosa aparellar lifaras, zorreras y baile.

 

Bozarriar: A zorrera produze xordera. Os zorros, como no se sienten, tienen menister de bozarriar, chilar, escazilar, esclamenziar, y fer zeños ambute. Con seguntes qué orquestas, mesmo ye d’agradezer. A penar de tot, pocos se quedan afonicos.

 

Chaime: Ta unos o santo en cuala onor se’n fan as fiestas. Ta otros o nombre de as fiestas de Samianigo. Igual se tiene. En castellano lo claman Santiago, Jaime u mesmo Jacobo, en aragonés Chaime u si un caso Chacobe u Chacobo. O santo teneba de mote ‘fillo d’o trueno’ cuan bibiba, y atros motes bien belicosos más tardi, agora tot ye más pazifico, por suerte.

 

Chintoni: u Periflús. Tonica baltizada con chinebra, u chinebra amerada con tonica, según qui lo faiga. Ba bien ta baxar a chenta, y ta reglotar que ye parti d’o mesmo. Por ixo, á ra tonica se le’n diz ‘rutidera’.

 

Clucada: Nezesidá bital, que luego de á ora de a chenta manda á ra chen ta o sofá u ta ra cama a descansar bel poco. Se clucan os güellos, se ronca si ye menister, y se recuperan fuerzas ta atra borina. No ye una teunica zen, anque se parixca.

 

Conzello: Casa o Lugar, alministrazión que organiza as fiestas y manda en Samianigo. O mainate ye o Churau Gran, Carlos Iglesias. En a salida enta Chaca está o Tozalón d’o Conziello, que ye una traza más biella y pura de ra mesma parabra.

 

Entropán: Cuan no baga chentar en mesa como cal, entre baile y biera, ye bueno minchar un entropán: pan pleno de jarzia, bocata.

 

Gotet: Fer un gotet no ye malo, y más si ye una copeta de bin d’o Semontano acompañada de un mueso. En as fiestas no se fa un gotet, se’n fan muitos seguíus, a l’arreo, y ta ixo fa falta tener o cuerpo bien parau, como ta ra Quebrantahuesos.

 

Lifara: Fartera. A traza más normal de zelebrar as fiestas entre ra chen que no tiene que festejar.

 

Resopón: Ye o doping tradizional. Ta aguantar toda ra nuei de borina cal chitar-le á o cuerpo bel poco de chenta: entropans, migas, chabalins como Astérix y Obélix...

 

Segallo/a: Mesaches, chen chóben ta ra que podeba dezir-se que se fa ra fiesta, pues son os que más l’aprobeitan. Istos no están ta muitas lifaras, son más de resopons.

 

Zorriar: Cuan una presona no troba a mida de bebida que puede trasquir pilla una zorrera, que puede ser buena u mala, anque en beras son cansas u menos cansas, más que más ta ros que tienen que aguantar á o zorro. Á os efeutos de l’esprito u alcofol, cal adibir os efeutos d’o garrafón, que son os piors. O garrafón ye o birus d’as fiestas. En aragonés una zorra no ye ni un animal montesino ni un insulto, ye una muller que ha bebiu más d’o que cal, y se pasa con dormir una miajeta. Igual igual que á os zorros.

 

 

NOTA: Testo que amanixe en o programa de fiestas de Samianigo 2005, feito por o presidén d’o Rolde o Caxico, Rafel Bidaller. En o mesmo programa tamién amanixe atro testo en aragonés de o Ligallo de Fablans “Calibo”.

0 comentarios